قرارداد هوشمند چیست؟

تصور کنید در یک معامله مهم، هیچ نیازی به وکیل، واسطه یا حتی اعتماد به طرف مقابل نباشد و همه چیز دقیق، خودکار، سریع و بدون خطا انجام شود. اینجاست که قرارداد هوشمند (Smart Contract) معنا پیدا می‌کنند. اما قرارداد هوشمند چیست؟ کدهایی خوداجرا روی بلاکچین که به محض تحقق شرایط از پیش تعیین‌شده، نتیجه را بدون دخالت انسانی اجرا می‌کنند. این فناوری، وعده تغییری بنیادین در نحوه انجام توافقات را به ما می‌دهد.

در ادامه بررسی می‌کنیم که قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند، چه مزایا و معایبی دارد و چه خطراتی امنیت آن‌ها را تهدید می‌کند. همچنین به این پرسش می‌پردازیم که آیا امکان تغییر یا حذف این قراردادها وجود دارد یا خیر و در نهایت نگاهی به بهترین پلتفرم‌ها و زبان‌های برنامه نویسی قرارداد هوشمند می‌اندازیم.

تعریف قرارداد هوشمند

قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت برنامه‌ای خوداجراست که به‌طور خودکار اقدامات موردنیاز برای انجام یک تراکنش در بلاکچین (Blockchain) را اجرا می‌کند. پس از انجام، این تراکنش‌ها قابل رهگیری هستند ولی امکان بازگشت یا لغو آن‌ها وجود ندارد. برای مثال خرید تتر از یک صرافی غیرمتمرکز، ممکن است از چند قرارداد هوشمند استفاده کند.

برای درک بهتر قرارداد هوشمند، تصور کنید که در حال کار با یک دستگاه فروش خودکار نوشیدنی (وندینگ) هستید. زمانی دکمه محصول موردنظر را فشار داده و هزینه را پرداخت کنید، برنامه (یعنی همان قرارداد هوشمند) دستگاه را فعال می‌کند تا کالای انتخابی را تحویل دهد.

قراردادهای هوشمند بدون نیاز به نهاد مرکزی یا سیستم حقوقی، امکان انجام تراکنش و توافق امن بین طرفین ناشناس را فراهم می‌کنند. در حالی که فناوری بلاک چین (Blockchain) عمدتاً به‌عنوان زیربنای بیت کوین (Bitcoin) شناخته می‌شود، اما این فناوری فراتر از حوزه ارز دیجیتال توسعه یافته و کاربردهای گسترده‌تری پیدا کرده است.

قرارداد هوشمند در بلاکچین چطور اجرا می‌شود؟

در این نوع قرارداد، جزئیات و مجوزها به‌صورت کد نوشته شده‌اند و برای اینکه شرایط قرارداد فعال شود، باید یک توالی مشخص از رویدادها اتفاق بیفتد. در این کدها می‌توان محدودیت‌های زمانی هم در نظر گرفت، یعنی می‌توان برای اجرای بندهای قرارداد، ضرب‌الاجل تعیین کرد.

هر قرارداد هوشمند، آدرسی مخصوص به خود در بلاک چین دارد. در صورتی که قرارداد روی شبکه منتشر شده باشد، می‌توان از طریق این آدرس با آن تعامل داشت. ایده‌ی پشت قرارداد هوشمند بسیار ساده است. این قراردادها بر اساس منطق ساده‌ای مثل «اگر… آنگاه» (IF-THEN) اجرا می‌شوند. برای مثال:

• اگر شیء A را ارسال کنید، آنگاه مبلغ (ارز دیجیتال) به شما منتقل می‌شود.
• اگر مقدار مشخصی ارز دیجیتال (مثلاً اتر یا بیت کوین) منتقل شود، آنگاه شیء A ارسال خواهد شد.
• اگر من کار را به پایان برسانم، آنگاه دارایی دیجیتال تعیین‌شده در قرارداد به من پرداخت می‌شود.

حتی می‌توان از عبارت «زمانی‌که» (WHEN) برای اضافه کردن شرط زمان به قرارداد استفاده کرد.
همان‌طور که می‌بینید، قراردادهای هوشمند شرایط مشخصی تعیین می‌کنند که تنها در صورت تحقق آن‌ها، مفاد قرارداد اجرا می‌شود. هیچ محدودیتی برای تعداد شرط‌های IF یا THEN در یک قرارداد هوشمند وجود ندارد.

مراحل اجرای قرارداد هوشمند به این صورت است:

• شناسایی توافق: ابتدا طرفین فرصتی برای همکاری یا معامله را شناسایی می‌کنند. این توافق می‌تواند شامل تبادل دارایی، اجرای فرآیندهای تجاری، یا هر نوع تعامل دیگری باشد.
• تعیین شرایط: قراردادهای هوشمند می‌توانند مستقیماً توسط طرفین فعال شده یا براساس شرایط خاصی آغاز شوند، مثل رسیدن یک شاخص مالی به مقدار مشخص یا وقوع یک رویداد مانند رسیدن به موقعیت جغرافیایی خاص.
• کدنویسی منطق تجاری: یک برنامه‌نویس، منطق قرارداد را به شکل کد پیاده‌سازی می‌کند تا هر زمان که شرایط تعیین‌شده محقق شد، اجرای خودکار قرارداد آغاز شود.
• رمزنگاری و استفاده از بلاک چین: رمزنگاری امنیت ارتباط و انتقال اطلاعات بین طرفین را تضمین می‌کند. این اطلاعات شامل اجرای بندهای قرارداد هوشمند نیز هست.
• اجرا و پردازش: در نسخه‌های مبتنی بر بلاک چین، زمانی‌که تأیید و اجماع بین طرفین در مورد درستی شرایط به دست آمد، کد اجرا شده و نتایج در بلاک چین ذخیره می‌شوند تا بعداً قابل بررسی و استناد باشند.
• به‌روزرسانی شبکه: پس از اجرای قرارداد، تمام نودهای شبکه، دفتر کل خود را به‌روزرسانی می‌کنند تا وضعیت جدید ثبت شود. وقتی یک رکورد در بلاک چین ذخیره و تأیید شد، دیگر قابل تغییر نیست و فقط به اطلاعات قبلی اضافه می‌شود (append-only).

قرارداد هوشمند چه فرقی با قرارداد عادی دارد؟

قراردادهای هوشمند و قراردادهای سنتی، هر دو برای تنظیم روابط و توافق‌های بین افراد یا سازمان‌ها طراحی شده‌اند، اما تفاوت‌های اساسی در نحوه اجرا، شفافیت، امنیت و دسترسی دارند. در ادامه، این دو نوع قرارداد را با هم مقایسه و هرکدام را بررسی می‌کنیم.

• ناشناس بودن طرفین قرارداد
  در قرارداد هوشمند، افراد می‌توانند بدون افشای هویت واقعی وارد معامله شوند، که باعث افزایش حریم خصوصی می‌شود. اما این ناشناس بودن می‌تواند راه را برای افراد فاقد صلاحیت قانونی (مثل کودکان یا مجرمین) باز کرده و پیگیری حقوقی را دشوار کند.
  در قرارداد سنتی، طرفین هویت مشخص دارند، امکان مراجعه قانونی وجود دارد اما حریم خصوصی کمتری فراهم است.
• عدم نیاز به واسطه یا مرجع مرکزی
  یک قرارداد هوشمند بدون نیاز به وکیل، دفتر ثبت یا سیستم قضایی اجرا می‌شوند و این موضوع زمان و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. با این حال، اگر کد قرارداد ایراد داشته باشد یا اطلاعات از اوراکل‌های نامعتبر وارد شود، امنیت قرارداد به خطر می‌افتد.
  در قرارداد سنتی، اجرا نیاز به واسطه دارد که کندتر و پرهزینه‌تر است، اما پشتیبانی قانونی دقیق‌تری دارد.
• تغییرناپذیر بودن قرارداد پس از اجرا
  یک اسمارت کانترکت پس از پیاده‌سازی دیگر قابل ویرایش یا اصلاح نیستند، که از دستکاری جلوگیری می‌کند و امنیت را بالا می‌برد. اما همین ویژگی باعث می‌شود اگر کدی اشتباه نوشته شده باشد، نتوان آن را تصحیح کرد یا تراکنش را لغو کرد.
  در قرارداد سنتی امکان تغییر یا فسخ با توافق طرفین یا حکم دادگاه وجود دارد، ولی ممکن است دستخوش تقلب یا تغییرات غیرمجاز شود.
• قرارداد به زبان کد نوشته می‌شود
  در قرارداد هوشمند، همه مفاد به‌صورت کد نوشته شده و به‌صورت خودکار و سریع اجرا می‌شود و نیاز به اعتماد به طرف مقابل وجود ندارد. اما بسیاری از کاربران عادی نمی‌توانند کد را بخوانند، و کلاهبرداران می‌توانند از این ناآگاهی سوءاستفاده کنند.
  در قرارداد سنتی، مفاد به زبان انسانی نوشته می‌شود و برای اغلب افراد قابل فهم است، اما اجرای آن کندتر و نیازمند واسطه خواهد بود.

آیا قراردادهای هوشمند امن هستند؟ بررسی ریسک‌ها و چالش‌ها

قرارداد هوشمند به دلیل غیرقابل‌تغییر بودن پس از اجرا، در برابر دستکاری مقاوم است، اما همین ویژگی باعث می‌شود هرگونه باگ یا خطا در کد آن‌ها پیامدهای جدی داشته باشد. حتی یک اشتباه جزئی می‌تواند به قفل شدن یا از بین رفتن دارایی‌ها منجر شود. نبود نهاد نظارتی مرکزی، نیاز به بررسی امنیتی دقیق پیش از اجرای قرارداد را ضروری می‌کند.

با توجه به گردش مالی بالای این قراردادها، مهاجمان سایبری اغلب به دنبال سوءاستفاده از ضعف‌های آن‌ها و کلاهبرداری قرارداد هوشمند هستند. با حمله به چند نمونه قرارداد هوشمند مثل Wormhole یا هک DODO DEX، میلیون‌ها دلار خسارت مالی ایجاد شد. این رخدادها نه تنها از اعتماد کاربران می‌کاهد، بلکه اعتبار کل پروتکل را زیر سؤال می‌برد.

فرآیند بررسی کد Smart Contract پیچیده و تخصصی است و نبود استانداردهای یکپارچه باعث می‌شود آسیب‌پذیری‌ها به‌راحتی شناسایی نشوند. همچنین وابستگی این قراردادها به داده‌های خارجی و اوراکل‌ها می‌تواند منجر به دستکاری یا ارائه اطلاعات غلط شود. استفاده از منابع داده قابل اعتماد و چندگانه راهی برای کاهش این ریسک است.

از سوی دیگر، تعامل میان قراردادهای مختلف نیز می‌تواند مسیرهای جدیدی برای نفوذ ایجاد کند. همچنین، چالش‌هایی مانند نبود امکان به‌روزرسانی یا ضعف در سازوکار حاکمیتی ممکن است در مواقع بحرانی مشکل‌ساز شود. در نهایت، حملات فیشینگ و مهندسی اجتماعی نشان می‌دهند که ضعف انسانی همچنان یکی از تهدیدات اصلی امنیت قراردادهای هوشمند باقی مانده است.

خوشبختانه در سال‌های اخیر شرکت‌هایی زیادی فرآیند بازبینی و بررسی کدها را انجام می‌دهند. به این فرآیند Auditing گفته می‌شود. این شرکت‌ها با بررسی کدهای قراردادهای هوشمند، از امنیت آنها مطمئن شده و در گزارش‌هایی این اطلاعات را منتشر می‌کنند.

مزایای قراردادهای هوشمند

استفاده از اسمارت کانترکت‌ها مزایایی برای طرفین قرارداد ایجاد می‌کند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

افزایش بهره‌وری

قراردادهای هوشمند می‌توانند بسیاری از فرآیندهایی را که به‌صورت دستی انجام می‌شوند، به‌طور خودکار اجرا کنند. این موضوع باعث صرفه‌جویی قابل‌توجهی در زمان و هزینه اجرای قراردادها می‌شود.

افزایش امنیت

قراردادهای هوشمند بر بستر بلاک چین اجرا می‌شوند، که سطح بالایی از امنیت را در برابر تقلب، هک و سایر فعالیت‌های مخرب فراهم می‌کند. از آنجا که مفاد قرارداد روی بلاک چین ذخیره می‌شود و برای همه طرف‌ها قابل مشاهده است، احتمال بروز اختلاف بسیار کمتر خواهد بود. البته به شرطی که قبل از عقد قرارداد، با دقت و کارشناسانه مفاد آن را مطالعه کنید.

شفافیت

قراردادهای هوشمند شفاف هستند؛ یعنی تمام طرفین درگیر قرارداد می‌توانند مفاد آن و اقدامات انجام‌شده را مشاهده کنند. این شفافیت می‌تواند اعتماد میان طرفین را افزایش داده و احتمال بروز اختلاف را کاهش دهد.

دسترسی بالا

هر فردی که به بلاک چین دسترسی داشته باشد می‌تواند از قراردادهای هوشمند استفاده کند. این ویژگی، امکان استفاده از این نوع قراردادها را برای افرادی فراهم می‌کند که ممکن است به خدمات حقوقی سنتی دسترسی نداشته باشند.

معایب قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند در کنار مزایای خود، معایبی هم دارند که در ادامه بررسی می‌کنیم.

کاربرد محدود

در حال حاضر، قراردادهای هوشمند تنها در برخی از انواع قراردادها قابل استفاده هستند. این قراردادها بیشتر برای سناریوهایی با نتیجه‌های ساده و دوتایی  (مثلا «اگر X اتفاق افتاد، آنگاه Y انجام می‌شود») مناسب‌اند، اما برای قراردادهای پیچیده‌تر که شرایط و نتایج متعددی دارند، کارایی کمتری دارند.

غیرقابل تغییر بودن

پس از اجرا شدن، قراردادهای هوشمند قابل تغییر یا ویرایش نیستند. این موضوع زمانی مشکل‌ساز می‌شود که پس از اجرا، خطایی در قرارداد وجود داشته باشد یا نیاز به ایجاد تغییرات باشد.

عدم پذیرش قانونی

با وجود اینکه قراردادهای هوشمند می‌توانند الزام‌آور باشند، اما در همه کشورها و حوزه‌های قضایی به عنوان اسناد حقوقی رسمی شناخته نمی‌شوند. این مسأله می‌تواند پیگیری حقوقی مفاد قرارداد در دادگاه را دشوار کند.

پیچیدگی فنی

ایجاد و اجرای قراردادهای هوشمند به دانش فنی بالایی نیاز دارد و این موضوع می‌تواند مانعی برای استفاده بسیاری از افراد یا کسب‌وکارها باشد.

در نهایت، قراردادهای هوشمند مزایای زیادی مانند افزایش بهره‌وری، امنیت، شفافیت و دسترس‌پذیری دارند؛ اما محدودیت‌هایی نظیر کاربرد محدود، تغییرناپذیری، نبود پشتوانه قانونی در برخی کشورها و پیچیدگی فنی نیز باید در نظر گرفته شوند. با پیشرفت فناوری بلاک چین، احتمالاً این قراردادها پیچیده‌تر و کارآمدتر خواهند شد.

چرا به قراردادهای هوشمند نیاز داریم؟

در دنیای دیجیتال امروز، قراردادهای هوشمند به ما کمک می‌کنند بدون نیاز به واسطه‌هایی مثل بانک یا دفتر اسناد، تراکنش‌های مالی و توافق‌ها را راحت‌تر و سریع‌تر انجام دهیم. این قراردادها به صورت خودکار اجرا می‌شوند و باعث کاهش اشتباهات انسانی و هزینه‌های اضافی می‌شوند. در سال‌های آینده، استفاده از آن‌ها می‌تواند اعتماد بیشتری بین افراد و شرکت‌ها ایجاد کند و کسب درآمد از قرارداد هوشمند امر متداول‌تری خواهد شد.

با پیشرفت فناوری، قراردادهای هوشمند نقش مهم‌تری در زندگی ما خواهند داشت. آن‌ها می‌توانند در بخش‌هایی مثل بیمه، سلامت، حمل‌ونقل و حتی رأی‌گیری استفاده شوند. ترکیب قراردادهای هوشمند با هوش مصنوعی و اینترنت اشیا باعث می‌شود کارها دقیق‌تر، سریع‌تر و امن‌تر صورت بگیرد.

پیش‌بینی می‌شود بازار قرارداد های هوشمند تا سال ۲۰۳۲ به بیش از ۱.۵ میلیارد دلار برسد. این یعنی شرکت‌ها و مردم بیشتری از این فناوری استفاده خواهند کرد تا بدون کاغذبازی و واسطه، کارهایشان را انجام دهند. اگر امنیت و قوانین لازم برای این فناوری فراهم شود، قراردادهای هوشمند می‌توانند بخش اصلی اقتصاد دیجیتال آینده باشند.

زبان برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند

زبان‌های برنامه‌نویسی متعددی برای ساخت قرارداد هوشمند توسعه یافته‌اند که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. در ادامه، رایج‌ترین زبان‌های قرارداد هوشمند را همراه با توضیحی مختصر بررسی می‌کنیم:

• سالیدیتی (Solidity)
  پرکاربردترین زبان برای ساخت قراردادهای هوشمند روی ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. نوشتار آن شبیه جاوااسکریپت است و ابزارها و منابع زیادی دارد. اما برای افراد ناآشنا با برنامه‌نویسی شی‌گرا می‌تواند گیج‌کننده باشد و اجرای آن گاهی هزینه گس بالایی دارد.
• وایپر (Vyper)
  نسخه‌ای ساده‌تر و امن‌تر از سالیدیتی که شباهت زیادی به پایتون دارد. خوانایی کد بالا و قابلیت بررسی آسان‌تر از مزایای آن است. با این حال، برخی امکانات مثل وراثت و توابع بازگشتی را ندارد و هنوز در حال توسعه است.
• یول (Yul)
  یک زبان سطح متوسط برای بهینه‌سازی کدهای قرارداد هوشمند در اتریوم است. بیشتر مناسب توسعه‌دهندگان حرفه‌ای برای کاهش هزینه گس است. اما ابزار و پشتیبانی کمتری نسبت به دیگر زبان‌ها دارد.
• کایرو (Cairo)
  زبان قرارداد هوشمند در شبکه استارک نت (StarkNet) است که از اثبات‌های استارک برای محاسبات قابل ‌تأیید استفاده می‌کند. برای ساخت قراردادهای سریع و مقیاس‌پذیر بسیار مناسب است، ولی کاربرد آن فعلاً فقط به اکوسیستم استارک نت محدود شده است.
• راست (Rust)
  زبانی قدرتمند و امن که در بلاک‌چین‌هایی مثل سولانا و پولکادات استفاده می‌شود. ساختار داده‌های فشرده و سرعت بالا از مزایای آن است، اما همه بلاک‌چین‌ها هنوز پشتیبانی کامل از آن ندارند.
• موو (Move)
  زبان جدیدی مبتنی بر زبان راست که ابتدا برای پروژه Diem شرکت متا (Meta) ساخته شد و اکنون در بلاک چین‌هایی مثل Aptos و Sui استفاده می‌شود. این زبان روی ایمنی، منابع در سطح نوع داده و قابلیت ارتقاء تمرکز دارد، ولی هنوز در خارج از این شبکه‌ها کاربرد گسترده‌ای ندارد.

کاربردهای قرارداد هوشمند در زندگی واقعی چیست؟

قراردادهای هوشمند با حذف واسطه‌ها و اجرای خودکار توافقات، انقلابی در صنایع مختلف ایجاد کرده‌اند. در ادامه با نمونه‌هایی از کاربردهای واقعی این فناوری آشنا خواهیم شد:

• حوزه سلامت و درمان: به اشتراک‌گذاری امن و سریع داده‌ها بین مراکز درمانی برای افزایش دقت و سرعت در تحقیقات پزشکی.
• صنعت موسیقی :پرداخت خودکار حق امتیاز به هنرمندان برای هر بار پخش موسیقی، بدون نیاز به واسطه.
• مدیریت زنجیره تأمین :ردیابی کالاها و اجرای خودکار مراحل تحویل، بدون نیاز به نظارت انسانی یا ممیزی دستی.
• مالکیت املاک: امکان مالکیت جزئی املاک از طریق توکن‌سازی، برای سرمایه‌گذاری خرد در بازار املاک.
• رهن و وام مسکن: حذف واسطه‌ها و اجرای خودکار شرایط وام با شفافیت کامل بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده.
• خرده‌فروشی: پرداخت سریع به پیمانکاران، دیجیتالی شدن حقوق و دستمزد و شفافیت در موجودی انبارها.
• ثبت داده‌های مالی: اجرای قوانین مالی به صورت خودکار و کاهش هزینه‌های حسابرسی و انطباق.
• رأی‌گیری الکترونیکی: افزایش امنیت و شفافیت رأی‌گیری با رمزنگاری داده‌ها و حذف تقلب‌های انتخاباتی.
• بیمه: پردازش خودکار پرداخت خسارت و کاهش هزینه‌های اداری، در نتیجه کاهش حق بیمه برای مشتریان.

آیا حذف یا تغییر کد قرارداد هوشمند امکان‌پذیر است؟

در حالت کلی، یک قرارداد هوشمند غیرقابل تغییر (immutable) طراحی شده‌ است؛ یعنی پس از اجرا، نمی‌توان آن‌ها را ویرایش یا حذف کرد. این ویژگی باعث ایجاد اعتماد و شفافیت می‌شود، اما در صورت وجود باگ یا اشتباه، اصلاح قرارداد به سادگی ممکن نیست. به همین دلیل، توسعه‌دهندگان باید پیش از انتشار، کد را به‌دقت تست و حسابرسی کنند.

با این حال، در برخی موارد، توسعه‌دهندگان از روش‌هایی مانند «ارتقاء قرارداد» (contract upgradeability) برای ایجاد تغییرات یا هارد فورک برای بازگردانی بلاکچین به حالت قبلی استفاده می‌کنند. یک نمونه از هاردفورک‌های معروف، هاردفورک DAO شبکه اتریوم است که به ایجاد دو شبکه جدید منجر شد.

با گذشت زمان، راه‌هایی برای اعمال تغییر در قراردادهای هوشمند ایجاد شده است. یکی از این روش‌ها روش مستر اسلیو (Master Slave) است. روش رایج دیگر استفاده از پراکسی کانترکت‌ها (Proxy Contracts) است. در این روش‌ها کدهای قبلی همچنان غیرقابل تغییر هستند، اما امکان فراخوانی قراردادهای جدیدتر و جایگزینی با کانترکت‌های دیگر وجود دارد.

معرفی بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند در بلاکچین

پلتفرم‌های متعددی برای توسعه این قراردادها وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. در ادامه با ۵ مورد از بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند در بلاکچین آشنا می‌شویم.

• اتریوم (Ethereum)
  قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین پلتفرم قرارداد هوشمند است که از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی و ماشین مجازی EVM استفاده می‌کند. امنیت بالا، جامعه بزرگ توسعه‌دهندگان و استاندارد ERC-20 از نقاط قوت آن است. با این حال، هزینه بالا و سرعت پایین از چالش‌های آن محسوب می‌شود.
• ایاس (EOS)
  پلتفرمی با سرعت بالا و کارمزد نزدیک به صفر که از الگوریتم DPoS استفاده می‌کند. برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز با عملکرد بالا بسیار مناسب است. با این حال، تمرکز بالای شبکه ممکن است انتقادات امنیتی را به‌همراه داشته باشد.
• الگوراند (Algorand)
  پلتفرمی سریع، مقیاس‌پذیر و کم‌هزینه با الگوریتمPure Proof of Stake . زبان برنامه‌نویسی کلاریتی (Clarity) امکان توسعه دقیق قراردادها را فراهم می‌کند. با اینکه بسیار آینده‌دار است، اما هنوز عمر زیادی ندارد و در حال آزمون و خطاست.
• تزوس (Tezos)
  پلتفرمی با قابلیت ارتقاء خودکار و زبان Michelson برای قراردادهای قابل تأیید رسمی. امنیت بالا و طراحی برای کاربردهای حساس از جمله مزایای آن است. با این حال، مانند سایر پلتفرم‌ها در برابر باگ‌ها و حملات آسیب‌پذیر است.
• استلار (Stellar)
  بیشتر برای پرداخت‌های بین‌المللی و قراردادهای ساده مناسب است. از ترکیب چند دستور برای اجرای قراردادها استفاده می‌کند و زبان اختصاصی ندارد. محدود بودن در اجرای قراردادهای پیچیده، تنها نقطه ضعف آن است.

در چند سال گذشته، رقابت پلتفرم‌های قرارداد هوشمند بالا گرفته و اکنون شبکه‌هایی بسیار سریع‌تر و کارآمدتر نیز به میدان آمده‌اند. برای نمونه می‌توان به انواع شبکه‌های لایه ۲ اتریوم مانند پالیگان، آپتیمیزم و آربیتروم اشاره کرد. همچنین شبکه‌های لایه ۱ مانند سولانا، آپتوس، سویی نیز به میدان آمده‌اند که می‌توان گفت شبکه‌های قدیمی‌تر را منسوخ کرده‌اند.

قراردادی برای آینده

قراردادهای هوشمند با توانایی اجرای خودکار و بدون واسطه، تحولی بزرگ در قراردادها ایجاد کرده و مشکلات قراردادهای سنتی را کاهش می‌دهند. با این حال، این فناوری هنوز با چالش‌هایی مانند باگ‌های برنامه‌نویسی، حملات امنیتی و محدودیت‌های سرعت و هزینه مواجه است که باید به آن‌ها توجه ویژه‌ای داشت.

آینده قراردادهای هوشمند بسیار روشن و پرامید است، چرا که با پیشرفت فناوری‌های بلاک چین، امنیت و کارایی آن‌ها به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. بهبود زبان‌های برنامه‌نویسی و پروتکل‌های جدید، امکان ساخت قراردادهای پیچیده‌تر و انعطاف‌پذیرتر را فراهم می‌کند. همچنین، توسعه راهکارهای مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌ها، استفاده از قرارداد هوشمند را در صنایع مختلف گسترش خواهد داد.

سوالات متداول