دارک پول چیست؟ تعریف کامل Dark Pool در بورس و ارز دیجیتال

دارک پول، استخرهای نقدینگی بسیار بزرگ برای معامله‌گران حرفه‌ای  با سرمایه‌های بسیار زیاد است. دسترسی به دارک پول برای معامله‌گران عادی و بسیاری از موسسات مالی کوچک غیرممکن است. هدف از راه‌اندازی چنین فضایی انجام معاملات در یک بستر خصوصی با ارزش چند میلیون دلاری می‌باشد. هدف از این بازار کاهش نوسانات بازار اصلی به دلیل معاملات بزرگ است. دسترسی به اطلاعات این معاملات ساده نیست اما غیرممکن هم نخواهد بود. دسترسی به این اطلاعات، در صورت تحلیل درست، می‌تواند فرصت‌های سودآوری بسیار خوبی در میان‌مدت و بلندمدت ایجاد کند.

دارک پول چیست؟

دارک پول یک فضای اختصاصی ویژه معامله گران با سرمایه میلیون دلاری می‌باشد که بدون جلب توجه تریدرها و موسسات مالی کوچک معاملات رسمی و غیررسمی خود را انجام دهند. انجام معاملات می‌تواند به صورت حضوری و غیرحضوری توسط پلتفرم‌های آنلاین صورت گیرد. گزارشات معاملات دارک پول در فضای کریپتوکارنسی تحت عنوان “نهنگ آلارم” منتشر می‌شود، اما گزارش جزئیات معامله معمولا چندین ماه بعد منتشر می‌گردد.

اگر تریدرهای معمولی و همچنین مؤسسات مالی کوچک بتوانند از معاملات استخر سیاه (Dark Pool) آگاه شوند، به شرط تحلیل درست، می‌توانند سود خوبی تجربه کنند. به یاد داشته باشید که سرمایه گذاران بزرگ در دارک پول دو ویژگی بسیار مهم دارند. یکی زمان انجام معاملات آن ها طولانی مدت است و ممکن است چندین سال در یک پوزیشن باقی بمانند. دوم محدودیت مالی ندارند، یعنی به دلیل نوسانات کال مارجین نمی‌شوند. برای برخی از تریدرهای آماتور دسترسی به دارک پول می‌تواند زیان آفرین باشد.

تاریخچه دارک پول

در سال 1979 میلادی به واسطه مجوز  کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) اولین معاملات خارج از لیست سهام صورت گرفت. معمولا در این بخش سهامداران عمده معاملات خود را انجام می‌دادند تا نوسان معامله آن ها روی قیمت سهم اصلی تاثیر منفی نداشته باشد. از طرفی این روش معاملاتی معافیت‌های مالیاتی و تخفیف‌های قیمتی بسیار جذاب دارد. این معاملات تحت عنوان معاملات غیررسمی یا Off-Exchange شناخته می‌شدند. تقریبا از سال 2010 معاملات دارک پول به صورت رسمی در بازار کریپتوکارنسی نیز انجام می‌شود. قوانین معاملات در دارک پول از سال 1979 تا به حال تغییرات بسیار زیادی داشته است. لازم به ذکر است که معاملات آنلاین موجب شده که امنیت این معاملات بیشتر شود، در نتیجه استخر نقدینگی این نوع معاملات چندین میلیارد دلاری شده است.

علت به وجود آمدن دارک پول در بازارهای مالی

دارک پول هم برای معامله گران خرد بازار حائز اهمیت است و هم میتواند به پویایی معامله گران بزرگ بازار کمک کند. با درک علت به وجود آمدن دارک پول می‌توانید سود بسیار خوبی از بازارهای مالی به دست آورید.

1.   در صورتی که معامله گران بزرگ بازار بخواهند بخشی از سهام خود را نقد کنند یا به آن اضافه کنند، معاملات خرد سهام نوسانی نخواهد داشت. اگر معاملات سرمایه گذاران در استخر سیاه (Dark Pool) صورت نمی‌گرفت. افت شدید قیمت یا رشد شدید آن می‌توانست موجب کال مارجین شدن افراد بسیار زیادی گردد.

2.   معامله گران در بازارهای مالی برای خرید یا فروش یک دارایی ممکن است با نوسان قیمتی مواجه شوند که این موضوع به دلیل نبود خریداری یا فروشنده است. اما عملکرد دارک پول برای جلوگیری از نوسان بوده و با یک قیمت و حجم مشخص کل معامله انجام خواهد شد.

3.   بسیاری از نهادهای مالی می‌خواهند استراتژی و نیت خود را از رقبایشان پنهان کنند و این بازارها بهترین مکان برای مخفی نگه داشتن هویت خریدار و فروشنده تا پایان معامله است. (البته تا زمانی مشخص)

4.   صرافی و بروکرهای متمرکز توانایی پردازش معاملات چند میلیارد دلاری را ندارند و حتی سیستم‌های بانکی اجازه ثبت چنین تراکنش‌هایی به آن ها نمی‌دهد. اما با کمک دارک پول این چالش حل خواهد شد.

5.   بانک‌های بزرگ برای اینکه مشتریان خاص خود را حفظ کنند و خدمات ویژه‌ای به آن‌ها بدهند این بازارهای اختصاصی را به عنوان رقیبی برای بورس‌های عمومی راه‌اندازی کردند. (البته برخی از صرافی‌های بزرگ مانند بایننس در پشت پرده چنین معاملاتی خواهند داشت)

6.   زمانی که بازار دچار بحران و ترس می‌شود پنهان ماندن سفارش‌های بزرگ در این استخرها باعث می‌شود از ایجاد شوک‌های روانی بیشتر به سرمایه‌گذاران خرد جلوگیری شود.

7.   ​ سیستم‌های هوشمند و ربات‌های معامله‌گر برای اجرای استراتژی‌های پیچیده خود به فضایی نیاز داشتند که بتوانند دور از چشم عموم و با هزینه کمتر خریداران مخفی را پیدا کنند. دقت کنید که این مدل معاملات با هدف آربیتراژ گیری خواهد بود و نه نوسان گیری بزرگ از موج‌های قیمتی.

8.   نهنگ‌های بازار ارز دیجیتال برای اینکه بتوانند بدون نوسان سنگین قیمت بیت‌کوین و اتریوم وارد این بازار شوند به چنین بستری برای انجام معاملات سنگین نیاز داشتند.

ویژگی‌های دارک پول

• حریم خصوصی بالا

در دارک پول‌ها حجم و قیمت معاملات مشخص نیست و به همین دلیل از آن استفاده می‌کنند.

• دسترسی محدود

این بازار برای عموم کاربران باز نیست و برای کاربران سازمانی و موسسات طراحی شده است.

• کاهش اثر بازار

وجود دارک پول باعث می‌شود که نهنگ‌ها بدون تاثیر بر بازار کریپتو بتوانند معاملات خود را انجام دهند.

انواع دارک پول

دارک پول در بازار سهام (بورس سنتی)

در بازار سهام اوراق بهادار ایران، معاملاتی تحت عنوان معاملات بلوکی انجام می‌شود که در آن حجم قابل توجهی از سهام شرکت‌ها روی تابلو ثانویه معامله خواهد شد. نوسانات این تابلو می‌تواند تا حدودی روی بازار اصلی نیز تاثیر گذار باشد. اما در SEC (بورس اوراق بهادار آمریکا) این معاملات به صورت پنهانی خواهد بود. هدف از انجام معامله دارک پول در بازار سهام انتقال مالکیت یک شرکت یا پلتفرم سرمایه گذاری با قیمتی مشخص است. این قیمت می‌تواند درصدی ارزانتر یا گرانتر از قیمت معاملاتی روی تابلو اصلی باشد.

دارک پول در بازار ارزهای دیجیتال

تریدهای بزرگ ارز دیجیتال اگر در بستر دارک پول انجام نشوند، دو مشکل خواهد داشت. اولین مشکل برای معامله گران بزرگ مانند نهنگ ها است. چرا که تریدرهای کوچک و همچنین بات‌های فعال در جهت پوزیشن آن ها معامله می‌کنند و این موضوع می‌تواند روی ترید آن ها عملکرد به شدت منفی داشته باشد. به نوعی slippage (اختلاف بین قیمت مورد انتظار و قیمت واقعی اجرای سفارش) ایجاد می‌شود.

دومین مشکل هم پنیک بازار از یک اتفاق است. مثلا یک صندوق سرمایه گذاری قصد جابه‌جایی بیت کوین با تتر دارد و با یک سفارش جو منفی در بازار حاکم می‌شود. علاوه بر زیان مالی نهنگ فروشنده بیت کوین بازار هم جهت شده و سفارش خریدار را پر می‌کند. از معروفترین دارک پول‌های ارز دیجیتال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  sFOX پیشرو در معاملات نهادی کریپتو با دارک پول اختصاصی برای حجم‌های بالا و کارمزد رقابتی.
• Kraken از سال ۲۰۱۵ دارک پول برای معاملات خصوصی بیت‌کوین و اتریوم ارائه می‌دهد و مناسب کاربران سازمانی است.
• Bitfinex از طریق میز OTC و بخش خصوصی معاملات بلوکی بدون نمایش عمومی را پشتیبانی می‌کند.
• Cumberland زیر مجموعه DRW  پلتفرم OTC با قابلیت دارک پول برای نهنگ‌های کریپتو است.
• Genesis Trading خدمات دارک پول برای معاملات OTC رمزارزهای اصلی با نقدینگی عمیق فراهم می‌کند.

مزایا و معایب دارک پول

تأثیر دارک پول بر قیمت‌ها و تحلیل بازار

تاثیر معاملات دارک پول در هر بازاری متفاوت است اما اگر بخواهیم یک توضیح خلاصه ارائه کنیم، باید بگوییم که هدف از انجام معاملات دارک پول، حفظ آرامش نسبی بازار است. اگر معاملات دارک پول با قیمت ثابت انجام نمی‌شد و به صورت قفل سرخطی صورت می‌گرفت، تاثیرات منفی بسیار زیادی روی عملکرد بازارها داشت و حتی کسانی که روی حساب خود لوریج 2 یا 3 داشتند نیز کال مارجین می‌شدند. فارغ از نوع بازار هدف از راه اندازی دارک پول جلوگیری از دستکاری قیمت توسط سازمان‌های قوی است.

دارک پول برای چه کسانی مناسب است؟

1. صندوق‌های سرمایه‌ گذاری و نهادهای مالی زمانی که می‌خواهند حجم‌های خیلی بزرگ سهام یا رمزارز را خرید و فروش کنند، از دارک پول استفاده می‌کنند تا بدون ترساندن بازار و بدون تغییر روند قیمت، سفارش‌های خود را آرام و مرحله‌ای اجرا کنند و اسپرد قیمتی را پایین نگه دارند.​
2. شرکت‌های بورسی و واحدهای خزانه ‌داری در زمان‌هایی مثل اجرای برنامه بازخرید سهام یا انتقال بلوکی سهام بین دو سرمایه‌گذار، سراغ دارک پول می‌روند تا این جابه‌جایی‌ها در سکوت خبری و بدون ارسال سیگنال قوی به بازار انجام شود.​ (البته پس از گذشت مدت زمانی مشخص اخبار این نوع معاملات قابل دستیابی است)
3.  نهنگ‌ها و سرمایه‌گذاران ثروتمند در بازار ارزهای دیجیتال، دارک پول را انتخاب می‌کنند تا بتوانند صدها بیت‌کوین یا مقادیر بزرگ آلت‌کوین را جابه‌جا کنند، بدون این‌که سفارششان روی دفتر سفارشات عمومی دیده شود یا توسط بات‌ها و تریدرهای سریع شکار شود.​
4. تریدرها و میزهای معاملاتی نهادی که از استراتژی‌های الگوریتمی پیچیده استفاده می‌کنند، دارک پول را به‌عنوان یکی از مسیرهای اجرای سفارش در کنار صرافی‌های معمولی و OTC به کار می‌گیرند تا ترکیبی از بهترین قیمت، سرعت اجرا و مخفی ماندن رد پای سفارش به‌دست آید.​​

ابزارهای شناسایی دارک پول

برای بررسی معاملات دارک پول لازم است از ابزارهایی استفاده شود که داده معاملات بلوکی و خارج از بورس را جمع‌ آوری و روی چارت یا داشبورد قابل ‌فهم نشان می‌دهند. ابزارهای زیر ارزان نیست و هزینه بسیار زیادی دارد که تنها موسسات مالی یا تریدرهای حرفه‌ای توانایی پرداخت آن را دارند.

• FlowAlgo
  سرویس تحت‌ وبی که جریان سفارشات غیرعادی، از جمله پرینت‌های دارک پول، را به طور لحظه‌ای روی سهام و آپشن‌ها نمایش می‌دهد و با آلارم، سفارشات بزرگ را هایلایت می‌کند.​
• Cheddar Flow
  پلتفرمی با تمرکز روی داده دارک پول و option flow که هزاران معامله پنهان را اسکن می‌کند و آن‌ها را به ‌صورت لیست و نمودار، همراه با سطوح حمایت و مقاومت مبتنی بر حجم نهادی، نشان می‌دهد.​
• Insider Finance
  داشبوردی برای ردیابی گزارش معاملات دارک پول و  معاملات آپشن سررسید نزدیک که معاملات با گزارش دیرهنگام (late prints) و حجم غیرعادی را جدا کرده و و با تحلیل ساده بر اساس دسته بندی مورد نیاز شرکت در پنل اختصاصی نمایش می‌دهد.​
• Tradytics Darkpool Dashboards
  مجموعه داشبوردهای تحلیلی که سطح‌های مهم دارک پول روی نمادها و شاخص‌های محبوب را استخراج می‌کند و با کمک هوش مصنوعی، احساس بازار و نواحی احتمالی واکنش قیمت را تخمین می‌زند.​
• WhaleStream Dark Pool Scanner
  اسکنر آنلاین که نمادهایی با بیشترین حجم جریان دارک پول را در روز نشان می‌دهد و به تریدر کمک می‌کند ببیند نهادی‌ها روی کدام سهم‌ها یا ETFها متمرکز شده‌اند.​

مثال‌های واقعی از دارک پول

• GameStop (GME)  در ژانویه ۲۰۲۱

در اوج هیجانات قیمتی و رشد ارزش بازار گیم ‌استاپ، وقتی قیمت سهام از ۲۰ دلار به ۴۸۳ دلار پرید، صندوق‌های هج فاند و نهاد‌ها حجم‌های عظیم (میلیون‌ها سهم) را از طریق دارک پول‌هایی مثل CrossFinder (اعتبارات سوئیس) فروختند تا جلوی پامپ بیشتر را بگیرند، بدون اینکه دیوار فروش روی تابلوی عمومی NYSE دیده شود.​

• دارک پول گلدمن ساکس (Sigma X)

در سال ۲۰۱۴، SEC متوجه شد گلدمن ساکس در Sigma X بیش از ۱۷٪ حجم معاملات سهام آمریکا را مدیریت می‌کند؛ مثلاً صندوق‌های بازنشستگی حجم‌های ۵۰۰ هزار سهمی اپل را در این استخر خصوصی جابه‌جا می‌کردند، بدون افشای عمومی.​

Credit Suisse CrossFinder
این دارک پول روزانه ۳۱۵ میلیون سهم معامله می‌کرد (۶٪ کل بازار آمریکا)؛ مثلاً در ۲۰۱۹، صندوق‌های بزرگ ETFهایی مثل SPY را در midpoint قیمت NBBO مچ می‌کردند و بازار عمومی فقط گزارش تأخیری حجم بلوکی را می‌دید.​

• Kraken Dark Pool در سال ۲۰۲۱

یک نهنگ ۱۰۰۰ بیت‌کوین  را در دارک پول کراکن فروخت؛ سفارش مخفی ماند، با خریداران VIP مچ شد و چارت عمومی بایننس فقط یک کندل معمولی ۲٪ افت نشان داد. این اتفاق بدون وحشت عمومی و باز شدن نوسانات قیمتی بود.

چطور به ‌عنوان تریدر، اثر دارک پول را در نظر بگیریم؟

تریدرهای آماتور و تازه کار تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند از دارک پول استفاده کنند و این موضوع به دلیل عدم درک رفتار قیمت است. تریدرهای نیمه حرفه‌ای که سبک معاملاتی مشخص دارند، معمولا از یک روش ساده استفاده میکنند و آن هم بررسی تحلیل قیمت بر اساس سبک های پرایس اکشنی حجم محور مانند RTM و ICT است. زمانی که کندل‌هایی خارج از ریتم معمولی بازار مشاهده کنند، گزارشات نیمه رایگان دارک پول را بررسی می‌کنند تا علت تغییر روند را مشخص شوند. توجه کنید که درک اولیه درست از موج‌های قیمتی بسیار ضروری است.

نقش دارک پول در آینده بازارهای مالی

• ورود سرمایه نهادی عظیم با ورود ETFهای بیت‌کوین و سهام‌های تکنولوژی، صندوق‌های بزرگ به دارک پول‌ها وابسته‌تر می‌شوند تا حجم‌های میلیاردی را بدون شوک قیمتی جابه‌جا کنند – پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۰ بیش از ۳۰٪ معاملات نهادی از این مسیر عبور کند.
• انقلاب دیفای و حریم خصوصی بلاکچینی با ZK-Proofs مانند «Renegade» ، مزایای سرعت و ناشناسی را ترکیب می‌کنند؛ نهنگ‌ها بدون ترس از MEV بات‌ها معامله می‌کنند و این مدل تا ۲۰۲۷ حجم کریپتو را ۵ برابر می‌کند.
• کاهش هزینه و اسلیپیج برای همه با الگوریتم‌های AI که سفارش‌ها را بین lit market و دارک پول هوشمندانه تقسیم می‌کنند؛ نهادی‌ها ۲۰-۳۰٪ هزینه کمتر می‌پردازند و بازار کلی کارآمدتر (تحلیل پذیرتر) می‌شود.
• گسترش به دارایی‌های جدید از اوراق قرضه و فارکس تا commodities؛ پلتفرم‌هایی مثل MarketAxess نشان داده‌اند دارک پول‌ها نقدینگی عمیق‌تری نسبت به صرافی‌های عمومی ایجاد می‌کنند.
• رگولاسیون به نفع رشد با قوانین جدید SEC و MiFID III که چارچوب امن‌تری می‌سازند؛ دارک پول‌ها از وضعیت خاکستری به استاندارد طلایی معاملات نهادی تبدیل می‌شوند.

آیا کاربران عادی می‌توانند وارد دارک پول شوند یا فقط برای بازیگرهای بزرگ است؟

خیر، کاربران عادی توانایی انجام معامله در دارک پول ندارند. حتی اغلب بازیگرهای بازار سهام و کریپتو نیز توانایی انجام معامله در بستر استخر سیاه ندارند. اما دسترسی به گزارش این معاملات برخی مواقع ممکن است.

آیا معاملات دارک پول می‌تواند سیگنال خرید یا فروش بدهد؟

برای تریدرهای عادی دارک پول سیگنال خرید و فروش نیست. اما برای سازمان‌های بزرگ که تیم تحلیلی معاملات استخر سیاه را دارند، معاملات دارک پول می‌تواند موج‌های قیمتی میان مدت و بلند مدت را مشخص کند. بنابراین خرید بیت کوین با این سیگنال‌ها نمی‌تواند منطقی باشد.

آیا استفاده از استخر تاریک (دارک پول) قانونی است؟

در حال حاضر معاملات دارک پول در یک منطقه خاکستری قرار دارد؛ به این معنی که این معاملات نه به‌ طور کامل قانونی تلقی می‌شوند و نه رسماً غیرقانونی هستند. تا زمانی که معاملات دارک پول روی قیمت بازار اصلی تاثیر نگذارد قانونی شناخته می‌شود.

آیا قیمت‌ گذاری در دارک پول با قیمت بازار آزاد تفاوت دارد؟

بله، قیمت گذاری در دارک پول بر اساس قیمتی مشخص و میزان مشخص خواهد بود. این قیمت می‌تواند از قیمت بازار آزاد پیروی نکند. اما در بازار آزاد عرضه و تقاضا مشخص کننده قیمت است و توافقی از قبل وجود ندارد.

تفاوت دارک پول و بازار بورس معمولی در چیست؟

بازار بورس معمولی برای معامله گران خرد مناسب است و آن‌ها می‌توانند سوابق قیمتی را بررسی کنند. اما دارک پول برای موسسات مالی که نمی‌خواهند معاملات آن‌ها مشخص شود، یک گزینه مناسب است. توجه داشته باشید که ماهیت این دو بازار نیز متفاوت است و به همین دلیل مقایسه آن ها از جنبه‌های مختلف متفاوت است.